Fisher mezarında ters mi dönüyor? ("p" değeri)

Eminim çok ama çok yakında bilim dünyasında kasırga çıkaracak çalışmalar yayınlanacak. Yeni bir buluş mu? Muhtemelen hayır. Ancak, var olan her şeyi alt üst edecek. Hani yeryüzünü belli aralıklarla sallayıp kendini salan inşaat sektörünü kurallara uymaya zorlayan depremler gibi.

Diyecekler ki bugüne kadar yayınlanan çalışmaların çoğu "YANLIŞ".

Yer kabuğunun 20 km altında değil çatlama. Gözümüzün önünde. Meşhur "p" değeri.

Hani bilimin insanlarına çalışma sonuçlarını genelleme şansı veren hünkar. Aşırı hızdan, anlamadan başkasını taklit etmekten dolayı sonuçların doğru olup olmadığı tam da görülmeden, sonuçların kendini tekrar edip etmediğine bakmadan genellenebilir yargılar çıkıveriyor.

İşte bazı test edilmiş bilimsel bulgulardan bazıları...

• Güzel ebeveynlerin (anne-babanın) çirkin ebeveynlere  göre kız çocuğu sahibi olma ihtimali daha yüksektir (Kanazawa 2006).
• Köri yemek beynin bilişsel kapasitesini yükseltir (Tze-Pin vd. 2006).
• Video oyunu oynayan doktorlar daha başarılı ameliyat performansı sergiler (Rosser  vd 2007).
• Ya da solak çocukların gelecekte alacakları maaş sağlak çocuklara göre daha fazladır  (Ruebeck vd. 2006)!!!

Şimdi bu sonuçları ortaya koyan istatistiksel testler 0.05 ya da 0.01 "p" değerinde deneniyor. Bu değeri ise araştırmacı keyfi olarak belirliyor.

O zaman köri yiyen 100.000 kişilik bir toplumda "0.05" e göre 500 kişide hata (bilişsel kapasitede değişmeme) bekleyebiliriz, değil mi?

Bakalım öyle mi?

Diyelim ki 100.000 lik bir nüfusta HIV (+) e yakalanan toplam 100 kişi var. Hastalığı belirlemek için yapılacak testin hatalı olma ihtimali 0.01. Bu ne demek? Yani yanlış-olumlu ve yanlış-olumsuz hata oranı 0.01.

Şöyle oluyor. Yapılan test  hasta olan 100 kişiden 99 unu AİDS pozitif olarak belirleme yeteneğine sahip. Gerçekte hasta olan 1 kişi hatayla hasta değil çıkabiliyor.

Yanlış-olumsuz hata oranını dikkate aldığımızda ise sağlıklı olduğu bilinen 99.900 kişiden  999 tunun hatalı olarak AIDSli şeklinde sınıflanması ise mümkün.

Ne oldu yanlışların toplamı?

999 + 99= 1098.

O zaman bakalım hata oranı ne oluyor. 999/1098= 0.91

Nerede kaldı 0.01

O zaman 0.05 hata payıyla yapılan çalışmalardan elde edilen anlamlı (significant) sonuçların en az yarısı yanlış olabilir mi?

Bakalım. Önce zelzeler sonra deprem.